‘Goed mevrouw! U krijgt ruimte in het metalen Tomado Wandrek!’

Design is alles, alles is design. Ieder ‘ding’ is door iemand ontworpen, maar vaak staan we daar niet bij stil. Wie ontwierp onze koffiezetters, keukenscharen of de deurklinken? In de serie Alledaags Design ga ik op zoek naar de verhalen achter voorwerpen die ik in en rond mijn eigen huis vind. Aflevering 3: Het wandrek van Tomado. 

Het hangt in de keuken, best hoog boven het werkblad. We zetten er dingen op die we eigenlijk nooit gebruiken. En er hangen zonnebrillen aan, véél zonnebrillen. Of het een echte is, geen idee. Oud is ‘ie in ieder geval. En qua looks doet ‘ie erg denken aan het originele ontwerp van Adriaan Dekker uit 1958. Draadwerk en plaatstaal. Kleuren: zwart, geel en rood. 

Functie: Opbergen

 “Goed mevrouw! U krijgt ruimte! Voor ál uw planten en boeken, uw radio, telefoon, tijdschriften, speelgoed en wat u maar wilt. U krijgt die ruimte in het metalen TOMADO WANDREK”, valt te lezen in een advertentie die in 1959 in het Algemeen Dagblad stond. 

Uiterlijk: Sterk – sierlijk – licht – decoratief

“Sterk – sierlijk – licht – decoratief!”, staat in de advertentie. Een mooie omschrijving voor het ontwerp. Gemaakt van draadwerk en plaatstaal, geleverd in de kleurencombinaties zwart, geel, rood en blauw. Zo uitgesproken modern als het plankenrekje was, zo mistig is de ontwerpgeschiedenis. “Tomado was een maakfabriek, er was geen designafdeling”, vertelde Marlies Hummelen eens tegen de Volkskrant. Zij schreef een standaardwerk over Van der Togts Massa Artikelen uit Dordrecht (= Tomado). Aan het rek is de naam van hoofd verkoop, Adriaan Dekker, verbonden. Maar waarschijnlijk hebben meerdere Tomado-medewerkers eraan getekend.”

Het ontwerp is waarschijnlijk een béétje geïnspireerd op de klassieke draadstalen boekenrekjes van String, bedacht door het echtpaar Nils en Kajsa Strinning. In een blog op de website van meubelwinkel Loods 5 staat dat Tomado al begin jaren ’50 van plan was om een boekenrekje te maken. Pas in 1958 deed het Tomado-rekje zijn intrede, na een zekere vakbeurs in Stockholm. Op die beurs, waar Tomado een stand had, was ook het String-rekje te zien.

Gebruiksaanwijzing: Rekken vastschroeven en klaar!

Ja, zo simpel is het. Je schroeft de stalen steunen aan de muur, plaatst de planken er tussen en je kunt het rekje vullen. Klaar is Kees! Wel even opletten dat je ‘m niet al te vol propt. Zo sterk is het kastje nou ook weer niet.

De concurrentie: Van String tot Ikea

Tomado werd in 1923 te Dordrecht opgericht door de gebroeders Van der Togt. Tomado staat voor Van der Togt Massa Artikelen Dordrecht. Oorspronkelijk was het een klein bedrijf dat simpele behangselhaakjes uit koperdraad (bedacht als schilderijhaak) maakte, waarmee foto’s aan het behang konden worden opgehangen. De huishoudelijke producten van Tomado, met name van geplastificeerd draadstaal, werden hèt symbool van het moderne huishouden, de ‘Billy’ van de jaren ’60. Ieder huishouden had wel iets van Tomado. Tegenwoordig is Ikea de baas in huis! Voor wie handig is: Je kunt met Ikea-spullen een look-a-like Tomado boekenrek maken. Kost weinig en lijkt net echt!  Oh en die andere Zweden, van String, kun je ook wel een concurrent noemen. Al was het maar omdat zij in de jaren ’40 al met een opbergmeubel met draadstaal kwamen.

Legacy: Het wandrek is een designicoon

Precies vijftig jaar heeft de Tomado-fabriek het uitgehouden. Op 29 januari 1982 ging het bedrijf failliet. Anno 2018 leeft de naam Tomado alleen voort in een serie huishoudelijke apparaten, die nu door het Zwitserse bedrijf Metaltex worden gemaakt en door onder meer Blokker, Marskramer en Hema worden verkocht. En het boekenrek? Op Marktplaats en tweedehandswinkels worden flinke bedragen gevraagd voor originele exemplaren. Mede daarom is het originele boekenrek uit 1958 – met 
schuin aflopende dragers in plaats van de oorspronkelijke platte bovenkanten – in 2012 opnieuw in productie genomen. In zwart-wit én in de originele kleuren rood, geel en blauw. “Want Tomado is goed voor de koper”, staat op retro-modern ogende website van het merk. “Altijd al geweest. Vraag het maar aan oma.”