Met Pasen eet iedereen in Barneveld Haantje Pik. De rest van de Nederland noemt ze Zeeuwse Bolussen, maar dat is een misverstand. De bruine Barneveldse hanen zijn net zo zoet, plakkerig en onweerstaanbaar als de koffiebroodjes uit Zeeland, maar worden niet tot een soort drol opgerold. Héél anders dus!
Tegenwoordig woon ik in Zwolle. Daar heb je geen Haantje Pik. Daarom rijd ik ieder jaar in de weken voor Pasen minstens één keer richting Barneveld om een zakje ‘Pikken’ te kopen. Net als vroeger.
Haantjes Pik eet je alléén in de weken voor Pasen
In de week van carnaval tot aan Pasen, om precies te zijn. Nou ja, dat was tot voor kort zo! Traditie. Sinds een paar maanden nemen de bakkers het niet meer zo nauw met de ‘regels’. Zelfs Bakkerij Koot in Barneveld, eigenaar van het ‘originele recept’ en de laatste bakker die zich hield aan die ongeschreven wet, ging dit jaar overstag. “Omdat er vanaf begin januari al veel vraag naar is”, vertelde hij begin dit jaar tegen de Barneveldse Krant.
De geschiedenis van de Haan
Dat is een lastige. Er zijn meerdere theorieën. Waarschijnlijk is ‘De Pik’ de Veluwse variant van het bekende ‘paashaantje’. Ze werden ruim voor de Palmpasen gebakken in de streek rond Barneveld en Wageningen. Ze zijn van oorsprong gebaseerd op de paashaantjes maar worden aan de buitenkant bestreken met een suiker-kaneel oplossing die ongeloofelijk pikt, vandaar de naam. Ook de plakkerige Barneveldse haantjes werden op palmpasenstokken gezet. In het AD las ik nog een andere variant, van één van de bakkers “‘Haantje’ heeft denken wij te maken met Pasen, maar het kan ook komen doordat Barneveld bekendstaat en stond als kippendorp. Het pikken is overduidelijk: als je het broodje eet, pikken je handen daarna flink.”
Haantje Pik koop je in Barneveld en omgeving
Wie het haantje heeft uitgevonden, dat is een beetje de vraag. Verschillende bakkerijen – vooral in Barneveld – zeggen dat zij de aller- allereerste waren. Tegenwoordig kun je de haantjes, met of zonder oogje van een rozijn, overal op de Veluwe kopen, van mijn geboorteplaats Harskamp tot Hoevelaken en van Barneveld tot Ede. Buiten de Veluwe zul je het met Zeeuwse Bolussen moeten doen. Ook lekker.
Mijn verhaal over de haantjes
Als nét niet meer minderjarig verslaggevertje maakte ik elf jaar geleden een verhaal over de Haantjes Pik. Die bestonden toen 75 jaar namelijk, zei de bakker wiens voorvaderen het originele recept bedacht zouden hebben. Of dat waar is, durf ik niet te zeggen. Na het verschijnen van het verhaal belde drie bakkers naar de krant: “Onzin! Mijn grootvader was de eerste!” We zullen het waarschijnlijk nooit weten…
BARNEVELD – De typisch Barneveldse Haantje Pik bestaat 75 jaar. Bakker Jan Koot, wiens overgrootvader in 1932 het lekkernij bedacht, begint traditiegetrouw zes en een halve week voor Pasen met bakken.
Het is behaaglijk warm in de bakkerij van bakker Koot. Hij is al druk in de weer; zijn handen rollen snel het deeg tot haantjes. Zoontje Rick, die vanmiddag niet naar school hoeft, helpt zijn vader met het rollen van het deeg. Staand achter een lange tafel vol met deeg en suiker staan vader en zoon de Haantje Piks te maken. “Het is wel even wennen”, geeft vader Koot toe, “ik heb al een tijdje geen Haantjes meer gemaakt en dan duurt het even voordat je de beweging weer te pakken hebt.”
De bakker eet ze zelf met slagroom
Het is dan ook bepaald geen licht werk. In korte tijd moet een groot aantal haantjes worden gevormd waarna ze op een bakplaat gelegd worden. Deze platen gaan vervolgens allemaal op een grote kar waarna ze de rijskast ingereden worden. Hier nemen ze hun definitieve vorm aan. Terwijl de broodjes liggen te rijzen vertelt Koot dat hij zelf ook wel een Haantje lust. “Ik neem er ‘s morgens vaak één. Dan hoef ik ook niet te ontbijten.” Hoewel de haantjes het bekendst zijn met suiker doet de bakker er zelf vaak slagroom op.
Bedacht in 1932
Terwijl de haantjes liggen te rijzen vertelt de bakker over de oorsprong van het lekkernij. De welbekende Haantje Pik is in 1932 bedacht door de overgrootvader van huidige Bakker Koot, Willem. Hij ontwikkelde deze lekkernij samen met zijn zoon Jan. Toen deze een punt achter zijn bakkersloopbaan zette kwam de zaak in handen van zijn zonen Gerard en Evert. Tegenwoordig wordt de bakkerij gerund door Gerards zoon Jan. In de bakkerij werken nu in het totaal drie bakkers maar alleen Jan Koot kent het precieze recept van de Haantje Pik.
Alleen rond Pasen
Over het recept wil hij weinig kwijt behalve dat het in 75 jaar niet veel veranderd is. “Je moet het recept natuurlijk een beetje aanpassen, omdat sommige grondstoffen veranderen, maar de smaak is nog steeds hetzelfde.” In de loop der jaren is er wel iets veranderd. Het oogje, gemaakt van een rozijntje is verdwenen. Een ding is zeker níet veranderd: Traditiegetrouw begint de bakkerij zes en een halve week voor pasen met het bakken van de haantjes. “In principe verkopen we de Haantje Pik alleen rond pasen maar voor de Oud Veluwse Markt en Barneveld by Candlelight maak ik graag een uitzondering’, aldus de bakker.
Gebakken op 245 graden
Inmiddels is het rijsproces voltooid en gaan de haantjes de oven in. Ook hierbij helpt zoontje Rick een handje. Samen met zijn vader duwt hij de grote ijzeren kar met broodhaantjes de hete oven in. Daar worden ze op een temperatuur 245 graden gebakken. Langzaam vult een heerlijk zoete lucht de bakkerij. Tien minuten later gaat de oven weer open en wordt de kar met haantjes naar buiten gereden. “Nog niet aankomen”, waarschuwt de bakker, “ze moeten eerst nog even afkoelen”. In één soepele beweging kiepert hij de haantjes van de loeihete bakplaat. Ze worden op een droogrek gelegd, met de ruggen op elkaar, zodat deze lekker plakkerig blijven. Na enkele minuten drogen is het tijd om te proeven.
De allerlekkerste Barneveldse Traditie
De nog warme haantjes smaken heerlijk. Zoontje Rick laat het zich zichtbaar goed smaken. Trots neemt hij een grote hap van een mede door hem gebakken broodhaantje. Ook de bakker is tevreden met het resultaat. Voorzichtig pakt hij een haantje van de kar en vult de onderkant met slagroom. De combinatie van het zoete haantje en de romige slagroom blijkt een goede. Van álle Barneveldse tradities is de Haantje Pik toch wel de lekkerste.
- Het artikel ‘Bakker Koot bakt Haantjes Pik weer mooi bruin’ verscheen op februari 2007 in Barneveld Vandaag, een huis-aan-huiskrant in Barneveld.
In 1961 hebt mijn familie naar America geemmigreerd. Ik was toen tien jaar oud. Mijn Nederlands is niet zo goed meer, zo ik ga nu verder in het Engels.
We lived in Ede and my memories of Haantje Pik was a baked bread mostly in the shape of a chicken and it was placed on a stick and decorated with colorful stringed candy eggs or other sweets. I do believe that the children would sometimes walk in a parade around the street.
I enjoy reading about The Netherlands to keep my memories alive. Thank you for your article about Haantje Pik. If my version sounds at all familiar to you, please let me know.
Sincerely, Conny L. Houser (Vonk)
North Palm Beach, Florida
Hi Conny,
It sounds familiar! I was born in the Gemeente (Municipality) Ede, Harskamp to be precise. I’ve heard stories about the sticky chickens on the stick, but when I was young that didn’t happen anymore. Or.. I’ve never experienced it. We just ate them when Easter came around. The original Haanthe Pik is made in Barneveld, the ‘chicken town’. It looks and tastes like a Zeeuwse Bolus, a sweet pastry of Jewish origin from the Dutch province of Zeeland.
If you want, I can send you a few Haantje Picks. I don’t if they’ll survive the journey… (and most shops are closed atm.)
Greetings from Zwolle, The Netherlands
Wij kregen vroeger (~1963) een haantje pik. Dat was een gewoon broodje in de vorm van een haantje met een rozijn al oog. Op een stokje geprikt. Er onder hing een zakje met eitjes of mandarijntjes.
De plaats is trouwens Bennekom