Design is alles, alles is design. Ieder ‘ding’ is door iemand ontworpen, maar vaak staan we daar niet bij stil. Wie ontwierp onze koffiezetters, keukenscharen of de deurklinken? In de serie Alledaags Design ga ik op zoek naar de verhalen achter voorwerpen die ik in en rond mijn eigen huis vind. Aflevering 5: Stratego.
Stratego speel ik minstens één keer per jaar, voornamelijk tegen familieleden. Het neerzetten van je vlag, het camoufleren van je zwakkere pionnen en het beschermen van de kwetsbare spion die de sterke maarschalk kan verslaan, het blijft leuk. Echt goed ben ik nooit geworden, maar het spel verveelt nooit!
Functie: Verover de vlag!
Stratego is een op oorlog gebaseerd bordspel. Iedereen kan het leren, maar alleen met tactiek word je een meester. De bedoeling is dat de vlag van de tegenstander wordt veroverd of dat de tegenstander niet meer kan bewegen.
Ontwerp: Het spel van de Joodse koopman
Stratego werd bedacht en gemaakt door Jacques Johan Mogendorff (1898-1961). Hij liet zich waarschijnlijk inspireren door Jeu de bataille avec pièces mobiles sur damier of ‘L’Attaque’, een Frans bordspel uit 1909 met soortgelijke spelregels. Ook ‘Jungle‘ uit China lijkt erg op Stratego. Volgens de overlevering verzon en speelde Mogendorff – van beroep koopman bij een internationaal bedrijf in dierenhuiden – het spel tijdens de Tweede Wereldoorlog met zijn zonen om de verveling tegen te gaan terwijl ze ondergedoken zaten. In 1942 werd het spel geregistreerd door het bedrijf Van Perlstein & Roeper Bosch. Het is niet helemaal duidelijk of het spel toen al in productie kwam. Mogendorff en zijn gezin werden in 1943 gedeporteerd naar kamp Westerbork, en kwamen in 1944 in concentratiekamp Bergen-Belsen terecht. Daar werd het gezin in april 1945 bevrijd. Mogendorff kreeg in de jaren ’50 de rechten van zijn bordspel terug, hij gaf ze aan Hausemann & Hötte (later beter bekend als Jumbo). Mogendorff overleed op 1 augustus 1961 in Den Haag aan de gevolgen van de mishandelingen in Bergen-Belsen.
Gebruiksaanwijzing: 80 stukken, 100 velden
Aan het begin van het spel staan er twee legers, elk bestaand uit 40 stukken in verschillende rangen, tegenover elkaar. De stukken waren eerst van karton, vervolgens donkerrood en donkerblauw gelakte houten blokjes en tegenwoordig van plastic. Het bord is verdeeld in 10 x 10 velden. Daarbinnen bevinden zich twee meren van 2 x 2 waar de stukken niet kunnen komen. Stukken mogen hoogstens 5 keer heen en weer bewegen, degene die ermee begonnen is moet dan een andere zet spelen. De tegenstander kan niet zien welk stuk waar staat.
Alleen als een stuk een ander stuk aanvalt, worden beide stukken getoond. Over het algemeen – de bom en de spion zijn een uitzondering – geldt dat het hoogste stuk wint, en het andere van het bord wordt gehaald. Als beide even hoog zijn, worden beide verwijderd. Rood begint. Wie het eerste de vlag van de tegenstander slaat wint.
De concurrentie: Een vergeten klassieker?
Veel mensen zullen Stratego wel kennen. Het is met recht een klassieker. Toch komt het spel op weinig lijstjes met ‘populairste bordspellen’- Bol.com, Bordspellenstore en 123bordspellen bijvoorbeeld – voor. Monopoly, Schaken en Zeeslag (net als Stratego gebaseerd op het Franse L’Attaque) lijken populairder. Op het online platform Board Game Geek geven gebruikers het spel gemiddeld een 6.1, een krappe voldoende, en op YouTube vond ik een filmpje met 10 spellen die beter zijn dan Stratego. Tien! Ik kan daar met mijn hoofd niet bij…
Legacy: Wereldkampioenschappen en snelle varianten
Stratego is niet meer weg te denken uit de spelletjeskast. In het eerste jaar werden er 15.000 exemplaren verkocht. In 1980 waren dit er al meer dan 700.000. Er zijn in vijftig landen meer dan 40 miljoen exemplaren verkocht. Het bordspel is nog steeds populair. Overal in Nederland worden toernooien gehouden. De International Stratego Federation organiseert jaarlijks het wereldkampioenschap in Stratego Classic. Zoals van elk klassiek bordspel zijn er van Stratego varianten. Voor ongeduldigen is er Stratego Barrage. Die snelle Stratego vorm is de beste manier om Stratego goed te leren spelen. Het spel kent dezelfde regels als Stratego Classic maar dan zijn er alleen 8 stukken. Wie liever wat langer speelt moet Stratego Waterloo proberen. In dat spel kun je de veldslag tussen het Franse leger onder Napoleon en het geallieerde Engelse, Nederlandse en Pruisische leger onder Wellington en Blücher een eigen wending geven. Aantal stukken: 105. Daar ben je best even zoet mee.
