In Nederland staan zo’n 175 ’torenachtige gebouwen met een waterreservoir’. De meesten zijn nutteloos geworden, hebben inmiddels een nieuwe bestemming gekregen of wachten op een nieuwe taak. Zonde, want het zijn stuk voor stuk architectonische hoogstandjes. Hoog tijd voor meer liefde voor de watertoren!
Watertorens vormen sinds 1839 een karakteristiek onderdeel van de gebouwde omgeving in Nederland. De eerste torens stonden in de buurt van het spoor en werden gebruikt voor de watervoorziening van de stoomlocomotieven en trams. Latere torens – na 1856 – zijn gebouwd om ervoor te zorgen dat iedereen drinkwater in huis heeft. Vaak op plaatsen waar nog geen leidingnet aanwezig was.
Hoe werkt een watertoren?
Een watertoren is een “toren waarin het water van een waterleiding wordt opgepompt”, volgens Van Dale. En dat vat het goed samen. Een watertoren bestaat uit een draagconstructie met daarop een waterreservoir. De toren is aangesloten op het waterleidingnetwerk. Dankzij de toren staat er een constante druk op de leidingen. Het water in de watertoren is ook een buffer voor momenten waarop er meer water verbruikt wordt dan dat er aangevoerd wordt.
Iedere watertoren is uniek!
Veel watertorens zijn inmiddels overbodig geworden. Hun taak is overgenomen door pompen. Een kwart van de watertorens in Nederland doet nog dienst, de rest staat leeg of is omgebouwd tot woning, kantoor of museum. Slopen zou zonde zijn, want iedere watertoren is uniek. De ontwerpers probeerden van elke toren iets bijzonders te maken. Iedere toren is anders. Ze allemaal bezoeken is nogal een uitdaging. Daarom hier drie opvallende watertorens op een rij: de langste, de oudste en de grootste. To get you started.
De oudste watertoren(s) van Nederland
De oudst bekende watertoren van Nederland is die van Paleis Soestdijk. Gebouwd in 1680, volgens Wikipedia. Al zijn er ook bronnen die uitgaan van eind 19e eeuw. Een andere oude dan? De oude watertoren van Den Helder, de ‘eerste toren die deel uitmaakte van het drinkwaterdistributienetwerk’, gebouwd in 1856. De toren werd neergezet in de Huisduinen in opdracht van de Koninklijke Marine en de gemeente “Helder”. Doel: Schepen van schoon drinkwater voorzien. De watertoren werd in 1908 gesloopt en vervangen door de nieuwe watertoren.
De hoogste…
De Poldertoren is een watertoren in het centrum van Emmeloord. Je kunt ‘m ongeveer van veraf zien. De water- en uitkijktoren met carrillon werd gebouwd tussen 1957 en 1959 naar ontwerp van de Amsterdamse architect H. van Gent. Hij won een door de Waterleiding Mij. Overijssel uitgeschreven wedstrijd. Van Gent tekende uiteindelijk samen met J.W.H.C. Pot voor het definitieve ontwerp. De multifunctionele watertoren heeft een uitkijkplatvorm en een uit 48 klokken samengesteld carillon. De bekroning van de toren bestaat uit een vergulde koperen windvaan in de vorm van een koggeschip.
De grootste…
De watertoren aan de Antoon Coolenlaan in Eindhoven is ontworpen door architect Wim Quist en gebouwd in 1970. Het is daarmee ook één van de nieuwste watertorens in Nederland. De watertoren heeft een hoogte van 43,45 meter en heeft drie bolvormige waterreservoirs van elk 500 kubieke meter, wat de drie torens samen tot de grootste watertoren van Nederland maakt.
Zelf op zoek naar een watertoren?
Heb je al zin om zelf op zoek te gaan? Er staat er vast ééntje bij jou in de buurt. De kaart hierboven helpt om ze te vinden. En neem anders even een kijkje in de Watertoren Database. Een watertoren kopen kan ook, trouwens.
Goed thema! Ik heb er een boek over, ergens tussen al die andere boeken (even zoeken). M.n. in het buitenland zijn er vele folly-eske exemplaren te vinden, zoals de Chicago Watertoren, en een van de eerste watertorens gemodelleerd in cement in de vorm van bomen, in Pessac, Frankrijk, etc. De mooiste in Nederland vind ik die in Schoonhoven.
Dat maakt nieuwsgierig! Die in Chicago en Pessac heb ik er even bijgepakt net. Prachtig en folly-ig inderdaad. In Nederland heb ik niet écht een favoriet. Die in Goes, Eindhoven (staat recentere pareltjes), Aalsmeer en Groningen zijn me het meest bijgebleven.
En die van Radio Kootwijk natuurlijk, want alles van Julius Luthmann is fantastisch.